Uber Dosyaları: Avrupa'da yeni lobicilik kurallarına mı ihtiyaç var?
Uber’in 2013 ve 2017 yılları arasındaki yoğun ticari lobi faaliyetlerini belgeleyen binlerce gizli dosya The Guardian'a sızdırıldı. Uluslararası bir gazeteci ekibi tarafından değerlendirilen e-postalar ve sohbet kayıtları, karar vericilerin gözlerinin boyandığını ve verilerin soruşturmacılardan gizlendiğini gözler önüne serdi. Avrupa basını, daha fazla düzenleme getirme ve yenilik yapma isteğini tartışıyor.
Herkesin iyiliği için düzenleme gerekli
The Guardian şöyle düşünüyor:
“Dijital teknolojiler hayatımızı daha zengin, daha eğlenceli ve daha saygın hale getirebilirler. Uygun bir şekilde düzenlendiklerinde, demokrasimizi güçlendirebilir ve özgürlüklerimizi artırabilirler. ... Önümüzdeki birkaç on yılın en büyük siyasi görevlerinden biri, teknolojinin gücünü, yalnızca ona sahip olma ya da onu kontrol etme şansı bulunanların değil, bütün insanlığın iyiliği için kullanmak olmalı. ... Yeni teknolojileri kucaklamaya cesaret edebilen, bunların sınırlarını görecek kadar akıllı, alternatif düzenleme seçenekleri bulacak kadar yaratıcı ve masaya yumruğunu vuracak kadar cesur bir siyasi liderliğe ihtiyacımız var.”
Ahlak testi geçilemedi
Eski AB Komiseri Neelie Kroes de ABD’li şirket için gizlice lobi yürüttü, hem de ahlaki olarak şüpheli yollardan, diyor De Volkskrant:
“Lobicilik kendi başına yanlış bir şey değil, ancak şeffaf bir şekilde yürütüldüğü sürece. Ve tabi başarı şansı, kimin cüzdanının birkaç etkili siyasetçi eskisini ve onların ağlarını işin içine dahil edebilecek kadar şişkin olduğuna bağlı olmadığı sürece. [Ancak] burada gerçekleşen tam da bu. [Kroes] orada çalışmayı istiyordu, ancak bunu yapması Avrupa Komisyonu tarafından defalarca yasaklanmıştı. Yani bu işi gizlice yaptı.”
Romanya'da maliyeye kadar girdiler
Libertatea, Uber’in Romanya’daki faaliyetlerini değerlendiriyor:
“Romanya’da bir şeylerin apaçık yolunda gitmediğini görmeniz için fazla belgeye ihtiyacınız olmaz. [Bölge müdürlükleri aracılığıyla şirket muhasebelerini titiz denetimlerden geçiren] Ulusal Maliye İdaresi Ajansı ANAF başkanının [Gelu Diaconu’nun] kızı, vaktiyle Uber tarafından şirketin bölge şefi olarak atanmıştı! O günlerde Avrupa genelinde ve bizim de bütün vergi dairelerimizde mevzuat kavgası veren şirket, böylelikle ülkemizde doğrudan ANAF’a girmeyi başarmıştı. ... İyi haber şu ki, Rumen polisi söz konusu vakada son derece ciddi bir soruşturma yürütmüş, bir yönetici Uber’e gizli polisler yerleştirildiğinden bile şikâyet etmişti.”
Taksilerin Uber'den öğreneceği çok şey var
Der Standard, Uber’in yolcu taşımacılığında devrim yarattığını öne sürüyor:
“Bu uygulama, nakit dışı ödeme avantajının yanı sıra sürücüleri nezaket, sürüş davranışı ve Covid düzenlemelerine uygunluk bakımından değerlendirme gibi türlü işlevler barındırıyor. Bunun da müşteri memnuniyeti üzerinde olumlu etkileri oluyor. ... Uber ve benzerlerinin cazibesi, muhakkak -çok sayıda göçmen ve mültecinin iş bulduğu- ‘kapitalist’ bir modele, ama daha çok da moderniteye dayanıyor. Alışılagelmiş taksiciler ise yalnızca ‘siyasi etki’ modelini temel alıyor. Belli ki bu konuda Uber’den daha başarılılar.”
Mafya kapitalizmine karşı kurumları güçlendirin
Politiken, yeni süper holdinglerin gücünün ciddiye alınmasını istiyor:
“Alibaba ve Amazon gibi fenomenler sayesinde daha ucuza kitaplar ve ürünler aldık, ama aynı zamanda sıklıkla işçi haklarını, tüketicinin korunmasını ve vergi kurallarını altüst eden devlerle karşı karşıya kaldık. Facebook ve Twitter gibi fenomenler ise demokrasilerimizi sarstı. Siyasetin sorumluluğu ve görevi, kalkınmayı, yenilenme ihtiyacı ve topluluk duygusuyla eşit bir gözle değerlendirerek yönlendirmektir. Lütfen kutsal olmayan ve gizli ittifaklara girişmeyin. Bunun yerine güçlü kurumlar ve denetim sistemi tesis edin. ... Uber ifşaatları, kimi zaman neyle uğraşmak zorunda olduğumuzu gösteriyor: ilkel bir mafya kapitalizmi.”
Daha fazla şeffaflık lütfen!
Süddeutsche Zeitung, sorunun tek başına lobicilik olmadığını düşünüyor:
“Sektördeki koşulları yeni bir yasadan önemli ölçüde etkilenen çıkar gruplarının, uzmanlıklarını sürece dahil etmesi hayli mantıklı olabilir. Konuya dair fikri olan birine sorun: Bunun gerçekten iyi bir fikir olduğunu kim kabul etmez? Sorun kimin, kiminle, ne zaman ve ne üzerine konuştuğunun halen tam olarak bilinmiyor olması. ... SPD ve Yeşiller, ülkemizdeki lobicilik sicilinin iyileştirilmesini ve yasaların, hangi çıkar gruplarının bunlar üzerinde çalışarak katkıda bulunduğunu açıkça gösteren bir ‘ayak izi’ olmasını istiyor. Şeffaflık bir Uber otomobili olsaydı, uygulama şunu derdi: Henüz hedefe ulaşılmadı.”
Macron'un desteğiyle kanunsuz lobi faaliyetleri
SYRIZA’lı Avrupa Parlamentosu Milletvekili Stelios Kouloglou, TVXS’de dönemin Fransa Ekonomi Bakanı Macron'a sert eleştirilerde bulunuyor:
“Günümüzün Fransa Cumhurbaşkanı, özel bir şirketin lehine kanunlar çıkarılması için gizlice çalışmış! Bir şirketin parlamento için kanun tasarladığı parlamenter muz cumhuriyeti uygulamalarına, buna mukabil davranış biçimleri eşlik eder. Şirket de rakiplerini tehdit etmiş ve kanunlara riayet etme zahmetine girmemiş.”
Skandal bunun neresinde?
Buna karşın L’Opinion, Macron’un her şeyi doğru yaptığını söylüyor:
“Cumhurbaşkanı, ekonomi bakanlığı yaptığı günlerde rekabeti özendirmek, imtiyazları kaldırmak ve yabancı yatırımcıları çekmek için her şeyi yapmıştı. ... Bunun için kimse ona bir ödemede bulunmamıştı. Yaptığı hiçbir şey, çalışma dünyasından sorumlu bir bakanın şirketlerle bağlantılar kurabildiğini ve hatta -aman tanrım- yabancı patronlarla müzakereler yapabildiğini açığa çıkaran -ne büyük sürpriz- bir gazetecilik araştırmasını okuyup, buna gücenen her görüşten popülistlerin kurduğu ahlak mahkemesi dışında herhangi bir mahkemenin yetki alanına girmiyor gibi görünüyor.”
Milletvekilleri için net kurallar olmalı
Postimees, 2021 itibarıyla Estonya'da kamu çalışanları için geçerli olan lobicilik kurallarının, bütün milletvekillerini de kapsayacak şekilde genişletilmesini talep ediyor:
“Uber’in çıkarlarının en güçlü savunucusu, dönemin Başbakanı Taavi Rõivas’ın en yakın danışmanlarından biri olan milletvekili Kalle Palling’di. Uber vakası, milletvekillerinin lobi faaliyetlerini nasıl yürüttüğünü açıkça gösteriyor ve bu hiç de münferit bir durum değil. ... Uber vakasıyla birlikte Bolt vakası [Estonyalı mobilite şirketi], lobi faaliyetlerinin milletvekilleri açısından da düzenlenmesi gerektiğini bir kez daha doğruluyor.”