Temel gelir işe yarıyor mu?
Dünyada ilk kez uygulanacak bir deneyin startı 1 Ocakta Finlandiya'da verildi. Burada işsizlere koşulsuz verilecek bir temel gelir denemesi yapacak. Rastgele seçilmiş 2 bin kişi iki yıl boyunca her ay 560 Avro alacak. Ev parası gibi ödemeler devam ederken temel gelir alıcıları kesinti olmadan başka gelir de elde edebilecek. Basın açısından ilginç bir pilot deney.
Deney nihayet konuyu açıklığa kavuşturacak
Kavela gazetesine göre temel gelir fikri bir pilot proje ile geliştiriliyor:
“Bu deneyle son derece acil bir soruya yanıt aranacak: Temel gelir istihdamı attıracak mı? Temel gelir uygulamasının amacı, sosyal güvenlik sistemini basitleştirmek, motivasyonun önündeki engelleri kaldırmak ve hafakan bastıran ve insanları pasifliğe iten bürokrasiyi azaltmak. Gelir ve sosyal güvence, karmaşık bir etkileşim halinde; bu etkileşimde her şey birbirine bağlı ve isteğe bağlı prim ödemeleri de teşvik edilmiyor. ... Sosyal güvence kurumu Kela'nın bu deneyi sonucunda, temel gelirin teşvik edici bir etkisi olacağı beklentisi mi gerçekleşecek yoksa ahlaki bir felaketin içine yuvarlandığımız bir senaryo mu hayata geçirilecek, göreceğiz. ... Bu model henüz olgunluğa erişmiş değil ve belli ki birden fazla deneyin yapılması gerekecek. Ama hiç değilse ilk adım atılmış durumda.”
Uygulanabilir değil
NRC Handelsblad'a göre bu deney iyi niyetli olmakla beraber gerçekçi değil:
“Gelir, bu deneyden kapsamlı sonuçlar çıkarmaya yetmeyecek kadar düşük. Taban tutar, gelirden yararlananların davranışını değiştirmeye yetecek kadar yüksek olmayacaktır büyük ihtimalle. Olsa dahi, bu davranış değişiklikleri yeterince derin etkiler göstermeyecektir, zira katılımcılar bu deneyin yalnızca iki yıl süreceğini biliyor. Gerçekten yazık aslında. ... Fikir son derece sempatik ama getirilecek en büyük eleştiri, uygulamaya yönelik. Sistem değişikliklerini masa başında planlamak güzel hoş da, en nihayetinde bunlar aslında olduğundan fazlası değil: Bütün, kompleks ve iç içe geçmiş bir sistemin bir başka sisteme dönüşmesi. Pürüzsüz bir geçiş sağlamak gerçekten zor olacaktır.”
Tüketime etkileri hafife alınmamalı
La Tribune da Finlandiya'daki deneye kuşkuyla yaklaşıyor ve temel gelirin ülke çapında uygulamasının ağır sonuçlar doğuracağına inanıyor:
“Halkın büyük kesimi kısıtlı kaynaklarla yaşamaya karar verecek olsa, istihdam piyasasında bir arz açığı oluşacaktır. Bu da, temel gelir uygulamasının hayata geçirilebilmesi için gerekli koşulları sağlayacak olan ekonomi üzerinde olumsuz etki yaratır. ... Böyle bir programın ülke çapında uygulanmasına karar verilecek olursa, bunun finansmanı için vergilerin ciddi oranda arttırılması gerekecek, böyle bir uygulama da bilhassa orta gelir sınıfının belini bükecektir. Aynı orta gelir sınıfı, satın alma gücünün düştüğünü görünce kendini çalışma süresini kısaltmaya, dolayısıyla gelirini düşürmeye mecbur görecek ve bunun sonucunda temel gelir vasıtasıyla edinilen yeni varlık, en azından kısmen vergilere gidecektir. Tüketim denen olgu, ekonomik büyümenin arkasındaki etmenlerden biri olduğu için bu deneyin tüm ekonomi üzerindeki etkilerinin büyük olacağı söylenebilir.”