Slovak hükümeti topun ağzında

Sme gazetesinin sorumlu yazı işleri müdürü Beata Balogová da istifanın çare olacağına inanmıyor:

“Bakan, Ján Kuciaks'ın ölüm haberinden bir gün sonra istifa etseydi, Başbakan Robert Fico ve hükümetinin bu olaydan yara almadan çıkma şansı daha yüksek olurdu. Ancak Fico ve Kaliňák, eski başbakan Mečiar'dan etik sorumluluk almanın zaaf, saldırmanın ise güç anlamına geldiğini öğrenmiş siyasetçiler. Fico ve partisi Sme bakanı yerinde bırakarak muhakeme yetilerini tamamen yitirdiklerini ortaya koydular. On binlerce insan, artık yeter, diye bağırırken, onlar ulusun ahlaki taleplerini küçümsediler.”

Başbakan Fico protesto gösterilerini darbe girişimi olarak lanetledi. Ancak Sme buna karşı çıkıyor:

“Barışçıl gösteriler darbe demek değildir. Bir gazetecinin cinayete kurban gitmesi karşısında hiçbir ahlaki sorumluluk gösterilmemesini içine sindiremeyen insanların öfkelerini dile getirmeleri komplo değildir. Robert Fico bu gelişmeleri tehdit olarak değerlendiriyor ama dürüstlük, cesaret ve sivil sorumluluk kimseyi tehdit etmez. Asıl korkması gerekenler yıllardır kirli siyaset yapanlar. Onlar da hayatlarını değil en fazla mevkilerini kaybetme riskiyle karşı karşıya. Çünkü hiçbir şey, siyasetçilerine aslında sadece yurttaşların işini yürüten memurlar olduklarını hatırlatan insan kitlesi kadar güçlü olamaz.”

Başbakan Fico darbe almış olmakla beraber henüz yolun sonuna gelmiş değil, diyor Dad Daniš, aktuality.sk sayfasında:

“Cumhurbaşkanı Kiska ile Fico arasındaki siyasi kavgayı kazanan, parlamentoda çoğunluğa sahip olacak. Şu anda bu çoğunluk hala Fico'nun elinde. Macar azınlığı temsil eden partisini iktidarda tutabilmek için Fico gerekirse İçişleri Bakanı Kaliňák'ı kurban edebilir. Bu önlem yeterli gelmezse Marian Kotleba'nın liderliğindeki aşırı sağcı ĽSNS partisini, kendi hükümetine göz yumması için kazanmaya çalışabilir. Böyle bir hareket çirkin ama etkili olacaktır. ... Ama teknik olarak bakıldığında, değiştirdiği bir kabineyle iktidarda kalabilir. Ancak Kiska'nın değil, kendi yönetimi altında.”

Slovakya Başbakanı Fico'nun da ABD'li milyarder George Soros'u günah keçisi ilan etmeye uğraşması, hükümet başkanının umutsuzca kendi postunu kurtarma çabasından başka birşey değil, diyor Új Szó:

“Fico, sırf gündemi değiştirmek amacıyla gerginlikleri alevlendirmeye ve komplo teorilerini dolaşıma sokmaya çalışıyor. ... Ne de olsa Fico'nun parlak siyasi kariyerinin onursuz biçimde sona erme olasılığı son derece yüksek. ... Anlaşılan siyaset alanındaki başarısızlığı artık kendi gözünde de kesinleşmiş olacak ki, sorumluluğun kendisinde kalmaması için ülkede kargaşa yaratmaya ve mümkün olduğunca çok sayıda tarafı birbirine düşürmeye çabalıyor. Nitekim yine benzer bir manevrayla şimdi de Soros'un adını da gündeme taşıdı. Tüm bunlar kendi kellesini kurtarmak için kalkışılan son bir umutsuz hamleye benziyor.”

Sme'nin sorumlu yazı işleri müdürü Beata Balogová, Kiska'ın talebini destekliyor:

“Başbakan Robert Fico olanları hala anlamış değil ve durup durup bu cinayet mutlaka aydınlatılmalı, diyor. Kuşkusuz. Ama bu onun görevi değil. Oysa Andrej Kiska görevini yaptı, gazetecilerin bir haftadır akıllarından geçenleri dile getirdi. Kökten bir değişiklik gerekiyor, hükümette ciddi bir tadilat ve yeni seçimler yapılmalı. Bütün bunlar Kiska ile Fico'nun hem düşüncelerinde hem de siyasi anlayışlarında ne kadar farklı olduklarını gösteriyor. Kiska meselenin ciddi bir ahlaki sorun olduğununun farkında. ... Oysa Fico açısından ahlaki yaklaşım, gazetecilerin gündeme taşıdığı bir vakit kaybından başka bir şey değil. Ulus olarak ülkenin akıl sağlığının tehlikede olduğunu Kiska dışında başka siyasilerin de görmesini bekliyoruz.”

Dennik N'nin sorumlu yazı işleri müdür Matúš Kostolný de Fico ve adamlarının anlayışsızlığı karşısında öfkeli:

“Sokakta bu kadar insanı en son 1989'da görmüştüm. İnsanlar kararlı, öfkeli - ama yine de sakin kalmayı başarıyor. ... Öte yandan Fico kendi taraftarlarıyla birlikte sığınağa girmiş, kendini ve onları korumaya almış gibi; realiteden, içinde yaşadığı toplumdan kopmuş vaziyette. Sadece kendilerini düşünüyorlar. İşte tam bu sırada cumhurbaşkanlığı sarayından ayrılmaya hazırlanan Kiska çıkıyor ortaya. ... Hafta sonu Ján Kuciak'ın mezarının başında ailesi ve yüzlerce insan ağlıyor, çanlar çalıyordu ama Fico hiçbirini duymadı.”

Mafyanın Doğu Avrupa'yı fethetmiş olması, La Repubblica'da yazan mafya uzmanı Roberto Saviano'ya göre biraz da Almanya'nın suçu:

“Doğu Avrupa'da, kara para aklamaya yarayan, mafyanın nüfuz ettiği bir kara delik var. ... Mafyanın kullandığı strateji, 'Alman commonwealth'i [milletler topluluğu] olarak tarif edilebilecek, yani Almanya'ya komşu Doğu Avrupa ülkelerindeki nüfuzunu arttırmak. Her ne kadar Alman hükümeti burada son derece önemli bir ekonomik rol oynasa da Alman şirketleri için Doğu'da gerçekleştirilen sermaye hareketlerini ve üretim zincirlerini ne kendi egemenlik alanında ne de bunun ötesinde uygun biçimde denetlemekten uzak. Mafyanın askeri ve ekonomik gücüne karşı durmak için Almanya'daki içtihat ve Doğu Avrupa cumhuriyetlerinin içtihatleri tek başına yeterli değil.”

Slovakya'nın medyadan sorumlu kültür bakanı olan Marek Medaric, bir gazeteci öldürüldükten sonra koltuğunda oturmayı sürdüremeyeceği sözleriyle görevi bıraktı. Ülkede başbakan Fico'nun da istifasını isteyen sesler yükselmeye başladı. Hospodářské noviny bunu onaylamıyor:

“Fico'nun gidişi partisine büyük darbe vuracaktır. Bugüne kadar parti içindeki çeşitli çıkar gruplarını dengede tutan o. Olası ardılı İçişleri Bakanı Robert Kaliňák, yolsuzluk skandallarıyla öylesine yıpranmış durumda ki, Fico'nun onu bu kadar uzun süredir kabinede tutmuş olmasını bile anlamak mümkün değil. Fico'nun yerine geçecek başka bir potansiyel aday yok. Fico giderse, partisi Smer-SD de seçmenin gözünden düşüp orta büyüklükte bir parti olacaktır.”

Kuciak'ın çalıştığı haber portalı aktuality.sk, gazetecinin öldürülmeden önce [İtalyan mafya örgütü] 'Ndrangheta'nın Slovak kolunun faaliyetleri ve üst düzey siyasetçilerle bağlantıları üzerine araştırma yaptığını yazdı. La Stampa'ya göre 'Ndrangheta'nın başarıları İtalya'yla sınırlı değil:

“Calabria bölgesinde 19. yüzyılda kurulan örgüt, bugün bütün kıtalarda faaliyette. Demoskopica adlı araştırma enstitüsü, örgütün yıllık cirosunun 53 milyar Avro civarında olduğunu söylüyor. ... Örgütün başarılarının bir nedeni, Kolombiya ve Meksika'daki yakın bağlantıları sayesinde uyuşturucu ticaretini kontrol etme becerisi. ... Öte yandan Berlin Duvarı'nın yıkılmasıyla ortaya çıkan fırsatları ilk görenler de 'Ndrangheta' üyeleriydi. Örgüt 1990'lı yıllardan beri Doğu Avrupa'da yatırım yapıyor ve kara para aklıyor.”

Dnevnik'e göre gazeteci cinayeti olağanüstü tehlikeli bir gidişatın kanıtı:

“Özgür medyanın rolü giderek daha az ciddiye alınıyor ve gazetecilerin toplum için önemi, doğru dürüst kavranamıyor. Mesele siyasetçilerin medyayı 'yalan haber' yaptıkları için suçlamaları değil sadece. Siyasetçilerin 'dördüncü kuvvetle' sözlü hesaplaşmaları, kuşkusuz medyaya karşı genel bir olumsuz tavrın gelişmesinde etkili oluyor. Kışkırtmalar en yukardan gelirse, sözde kalan cinayetle gerçek cinayet arasındaki yol çok kısalır. ... Toplum gazetecilerin -gerçek ve mecazi anlamda- ölümüne izin verirse bu trende karşı durma şansı çok azalacaktır.”

aktuality.sk portalı, Slovakya Ringier Axel Springer'e ait. Polonya Ringier Axel Springer'in bünyesindeki medya organlarının her birinin sorumlu yazı işleri müdürlerinin ortaklaşa kaleme aldıkları bir yazı, Newsweek Polska'da da yayınlandı:

“Eşkiyalar gazeteceleri susturacaklarını sanıyorlarsa yanılıyorlar. ... Slovakya'da yaşanan ilk gazeteci cinayeti bu. Azerbaycan hükümetinin ve onlarla birlikte çalışan çetelerin ayağına basan gazeteci Daphne Caruana Galizia, geçtiğimiz aralık ayında Malta'da bir bombalı saldırıyla öldürülmüştü. 1992'de Poznań'da hayatını kaybeden Jarosław Ziętara ise büyük olasılıkla haklarında yazdığı çeteler tarafından öldürülmüştü. Rusya ve Ukrayna'da ise bir kaç gazetecinin ölmediği tek bir yıl yok. Bu gazetecilerin hepsi, sırf biz neler oldu bittiğini öğrenelim diye hayatlarını riske attılar.”

Slovak Jan Kuciak ya da Maltalı Daphne Caruana Galicia gibi gazeteci cinayetleri, AB'nin bir hukuk devleti sorunu yaşadığının göstergesi, diyor Neue Zürcher Zeitung:

“Soruşturma sürecinde, FBI ya da Avrupalı kurumların Malta'da yaptığına benzer uluslararası destek sağlanması akıllıca. Buna benzer misyonlar uluslararası ceza soruşturmalarının yerini alamaz elbette, ancak kabul edilemez gazeteci cinayetlerinin cezasız kalmaması için dikkatleri çekip baskıyı arttırabilir. ... Buna rağmen imkanlar kısıtlı ve dört ayın sonunda Malta'da edinilen deneyimler de hevesleri kırıyor: [Cinayetin] Perde arkasındakiler karanlıkta kalmayı sürdürüyor, ilk öfkeli tepkilerin ardından, üstelik siyasi olarak da hiçbir sonuç doğurmadan bu hikaye de manşetlerden kaybolmuş durumda.”

Slovakya Başbakanı Robert Fico, cinayetin zanlı ya da zanlılarına ilişkin ihbarlar için bir milyon Avroluk ödül koydu. Özel televizyon kanalı JOJ'un haber sitesi Noviny.sk'ya göre inandırıcılıktan uzak bir hamle:

“Robert Fico, gazetecilerin kolayca öldürülmeye çalışıldığı bu atmosferin oluşumundan sorumlu kişiler arasında. Hükümetin başının, koca bir meslek grubunu 'fahişe' olarak nitelendirmesi, bu meslek mensuplarına saldırmanın serbest olduğu sinyalini veriyor. ... Başbakan bu tavrının ahlaki sorumluluğunu üzerinden atamayacak.”

Sme'nin sorumlu yazı işleri müdürü Beata Balogová, Ján Kuciak'in öldürülmesi, sadece Slovenya medyasını sarsmadı, diyor:

“Bir ülkede bir gazetecinin öldürülmesi, ifade özgürlüğüne yapılmış bir saldırıdır. Hedef sadece birini susturmak değil, hepsini korkutmaktı. Gazeteciler kamuoyunun gözü, kulağı, dili olduğuna göre, bir gazeteciyi öldürmek yurttaşlara yapılmış bir saldırıdır aynı zamanda. Ülkenin siyasetçileri bu korkak saldırıyı en ağır biçimde kınamalı, yaşananın sadece bir cinayetle kısıtlı olmayıp aslında demokrasimizin de kan kaybettiğini açıkça ortaya koymalı.”

Hospodářské noviny konuk yazarı Milan Žitný, Slovak gazeteciler her ne kadar 1990'lı yıllarda sindirilmiş olsalar da Mečiar döneminde tek bir gazeteci cinayeti dahi yaşanmadığını dile getiriyor:

“Ján Kuciak cinayeti aydınlatılmazsa, kamuoyunun yargıya ve güvenlik güçlerine duyduğu güvensizlik daha da artacak. Bu ise düzen sağlayacak 'güçlü bir el'i göreve çağıranların seslerinin daha gür çıkmasına neden olacak. Güçlü bir elin neye benzeyebileceğini, Slovenya parlamentosunda Marian Kotleba etafında toplanan faşistlere bakarak tahmin edebiliriz. Bu durum onların iktidar koltuğuna oturmak için katetmeleri gereken yolu kısaltabilir. Suçluyu bulana büyük ödül vadeden Başbakan Fico bu riskin farkında görünüyor.”