Navalnıy neden zehirlendi?
Berlin Tıp Fakültesi doktorları, Aleksey Navalnıy'ın bir kolinesteraz baskılayıcıyla zehirlendiğine işaret eden ipuçlarına ulaştı. Bu maddelere kimyasal silahlarda rastlanıyor ama tıp alanında da kullanılıyor. Perşembe gününden bu yana komada olan Rus muhalif siyasetçi, hafta sonu Omsk'tan uçakla Berlin'e götürülmüştü. Köşe yazarları zehirleme vakasının sebepleri hakkında fikir yürütüyor.
Navalnıy fazla tehlikeli olmaya başlamıştı
Echo Moskvy'ye yazan muhalif siyasetçi İlya Yaşin'e göre Navalnıy, Rusya'da önemli bir siyasi ağırlık kazanmıştı:
“Navalnıy devasa, ülke çapında yayın yapan bir kanalın izleyici sayısı kadar büyük bir destekçi kitlesine sahip. Navalnıy'ın ele aldığı konular gündemi belirliyor. Seçim sonuçlarına etki edebiliyor ve iktidardaki 'Birleşik Rusya' partisindeki siyasetçilerin kariyerini yerle bir ediyor. Onbinlerce insanı sokağa dökmek onun elinde. Kısacası Navalnıy, iktidarın devredileceği hassas bir dönemde Putin için sorun çıkarabilecek ciddi bir tehdit oluşturuyor. ... Mevcut devlet yönetimindeki kişiler KGB tedrisatından geçmiş. Şu ana kadar Navalnıy sorununu adım adım baskı ve karalamayla çözmeye çalıştılar ama hiçbir işe yaramadı. Geriye ne kaldı? İşte bunun cevabı: Olmayan biri sorun da yaratamaz.”
Av partisi kontrolden çıktı
Helsingin Sanomat, Rus kurumların Navalnıy konusunda kontrolü yitirdiklerine inanıyor:
“Başkanlık ofisinin en az iki müdür yardımcısı, Navalnıy'ın kamuoyunun gözünden düşürülmesinden sorumlu. Rusya Federal Güvenlik Servisi FSB de, İçişleri Bakanlığı da yaptığı her şeyi kontrol ediyor. ... Navalnıy'ın zehirlenmesi emri teorik olarak pekala Putin tarafından verilmiş olabilir ama pek olası gözükmüyor. Bunu neden şimdi yapsın? ... Üstelik Navalnıy'ın tedavi için Berlin'e götürülmesine neden izin versin? Bu kararın Putin'in olurunu almadan verildiği açık. Anlaşılan Navalnıy avının başında kimse yok, Putin bile. Putin hala ülkenin başında mı?”
Ruslara uyarı
Polityka'ya göre Navalnıy gerçekten de zehirlendiyse, bunun tek bir sebebi olabilir:
“Putin demokratik bir hareketin neden olduğu kaygı ve korkuları, Belarus'taki ayaklanmanın Ruslara bulaşma ihtimalinin yarattığı endişeyi yaşıyor. Komşu ülkedeki bu başkaldırı, Rus halkının da memnuniyetsizliğini ifade etmesi, sokaklara dökülüp taleplerini dile getirmesi için bir işarete dönüşebilir; tıpkı Rusya'nın doğusunda yer alan Habarovsk'ta yaşayan ve valilerinin tutuklanmasını haftalardır protesto eden, kısa bir süre önce de 'Çok yaşa Belarus!' sloganı eşliğinde sokağa çıkan insanlar gibi. Navalnıy'a yönelik olası saldırının amacı, Rusların gözünü korkutmak ve Belarus'un izlediği yola girme düşüncelerini kafalarından silip çıkarmak. Ancak bunun bambaşka bir sonuca neden olması ihtimali de bulunmuyor değil.”
Rus devleti sanık sandalyesinde
Neue Zürcher Zeitung, Navalnıy'ın zehirlenmesinin tek sorumlusunun Rus istihbarat örgütü olabileceğini yazıyor:
“Berlin Tıp Fakültesi ve ona bağlı bağımsız araştırma kurumlarının hastalığın sebebi olarak buldukları etkin maddeler 'kaza' sonucu girmiyor insan vücuduna. Burada söz konusu olan kimyasal bir silah. Suç işleme azmine ek olarak böyle bir silahı üretmek ve hedeflendiği şekilde kullanmak için çok ayrıntılı kimyasal bilgi birikimi ve ayrıntılı planlanmış organizasyon yapıları gerekir ve bunları yapabilecek tek kurum bir devletin istihbarat kurumudur. ... Pazartesi günü ele geçirilen bulgular sanık sandalyesine Rus devletini oturtuyor.”
Kremlin masal anlatmaya başladı bile
Echo Moskvy, Rus devlet medyasının bu vakayla ilgili dezenformasyon kampanyasından yakınıyor:
“Navalnıy'ın ivedilikle Berlin'e götürülmesinin neden önemli olduğunu şimdi anlıyoruz. Omsk'daki hastaneden herhalde ya ölü ya da engelli olarak çıkardı. ... Devlet gücü ve onun propaganda aygıtı ayan beyan ortada olan bir şeyi kabul etmiyor. Bu yüzden Navalnıy'ı popülaritesi azaldığı için kendi adamlarının zehirlediğini ya da aslında kafeinli votka içtiğini veya Batı onu desteklediği için Almanların zehirlenme iddiasını ortaya attığını ya da benzer nedenleri duyarız çok yakında.”
Lahey'lik bir vaka
Siyasi yönetim kadroları şimdiye değin paçayı kurtardı her zaman, diyor Aftonbladet:
“Eski Rus muhalefet lideri liberal Boris Nemtsov 2015 Şubat'ında Kremlin duvarlarına yakın bir yerde sokak ortasında sırtından vurulmuştu. KGB'den ayrılan eski ajan Sergey Skripal ve kızı Julia 2018'de Britanya'da, Salisbury'de sinir sistemi üzerinde etkili bir zehir kullanılan cinayet girişiminden sağ kurtuldu. Şimdi de Aleksey Navalnıy. Umarız o da kurtulur. ... Rus istihbarat örgütü çok yaratıcı değil anlaşılan; Rus muhalifler arasındaki yüksek ölüm oranlarının arkasında kimin parmağı olduğunu dünyanın anlaması da umrunda değil. Adil bir dünyada yaşıyor olsaydık, Rus devlet erki şimdi çoktan Lahey Uluslararası Adalet Divanı'nın sanık sandalyesinde oturuyor olurdu.”
Almanya ile Rusya arasında yeni gerginlik
La Repubblica'nın Berlin muhabiri Tonia Mastrobuoni, Moskova ile Berlin arasındaki ilişkinin daha da kötüleştiğini yazıyor:
“Geçtiğimiz aylarda yaşanan iki vaka Moskova ile Berlin arasında gerginliğin daha da tırmanmasına neden oldu. Alman savcılar Çek-Gürcü bir muhalifin 2019 yazında Berlin'de öldürülmesinde ve 2015'te Federal Alman Parlamentosu'na yapılan yoğun siber saldırıda birinci sıradaki zanlının Rus devleti olduğu sonucuna vardı. Merkel hükümeti her iki vakada da ancak yargıçlar kararı açıkladıktan sonra harekete geçerek, Rus diplomatları sınır dışı etti ve Avrupa'nın yaptırım uygulamasıyla tehdit etti. Navalnıy vakasındaysa Berlin hiç beklemeden tavrını koydu.”
Muhalefete yönelik bir uyarı
Savon Sanomat, bu işin perde arkasında bir zehirlenme olduğunu tahmin ediyor:
“Navalnıy'ın zehirlenmesi ile Belarus'ta yaşananların aynı zamana rastlaması manidar. Navalnıy'ı susturma çabası, Rusya'nın Belarus'taki gibi bir halk ayaklanmasına izin vermeyeceğini halka göstermek için önleyici bir tedbir olarak okunabilir rahatlıkla. Putin'in Rusyası bir Sovyetler Birliği değil, çünkü iktidar yapısı sarsılmadığı sürece Kremlin'in eleştirilmesine tahammül ediliyor. Rusya uzun geçmişinde muhalefetin etkili olabilmesine gerçek bir fırsat tanıyacak demokrasi yolunda ilk adımları bile atmadı. Cinayet teşebbüsleri ve cinayetler şiddetin kanlı tarihinin tekrarı maalesef.”
Üç değişken mümkün
Echo Moskvy Genel Yayın Yönetmeni Aleksey Venediktov, muhtemel zehirlemeden kimin sorumlu olabileceğine dair üç senaryo hazırlamış:
“Navalnıy yaptığı araştırmalarla ünlü siyasetçi ve girişimcilerin sahtekarlıklarını ifşa etti. Bir sebep bu, yani böyle bir şey yapmaya gücü yeten ünlü, zengin ve güçlü insanların intikamı olabilir. Birçok kişinin dilinden düşmeyen ikinci versiyonda, eylüldeki bölgesel seçimler öncesi Navalnıy'ı bu yolla oyundan atmak istemiş olabilecek Kremlin var. ... Bir de Kremlin'in kulelerinden biriyle sorun yaşayan bir başka kulenin neler yapabileceğini sergilemek için gövde gösterisine kalkıştığı senaryo söz konusu.”
Putin yapmadı
Britanya'nın eski Moskova büyükelçisi Tony Brenton, zehirlenme vakasının Putin'in emriyle gerçekleştiğine ihtimal vermiyor:
“Bu vaka 2015'te yine karizmatik bir muhalefet lideri olan Boris Nemtsov'un Kremlin Sarayı'nın önünde öldürülmesine çok benziyor. Dünya o zaman da dürtüsel olarak Putin'i suçlamıştı ve büyük bir olasılıkla yanlış düşünüyordu. Nemtsov yaşadığı yıllarda rejim için bir çıban başıydı kuşkusuz. Ama ölümü onu demokrasi kahramanı yaptı ve bu kişiliğiyle muhalefeti çok daha güçlü bir şekilde harekete geçirdi. Aynı şeyler büyük bir olasılıkla Navalnıy için de geçerli ve Putin bunu biliyor. Bu yüzden Putin bence büyük bir olasılıkla bu saldırıyı emretmedi ve şu anda gizliden gizliye Navalnıy'ın en kısa sürede sağlığına kavuşmasını umuyor.”
Her direnişçi hain sayılıyor
Sosyolog Sorin Ioniță Contributors'daki yazısında, Rusya'daki zehirli atmosferin bu tür suçların işlenmesine zemin hazırladığını söylüyor:
“Tomsk'da Navalnıy'ın çayına bir şey katılmasını emreden Kremlin değildir belki, [2015'te işlenen Boris] Nemtsov cinayetinin emrini veren de Vladimir Putin olmayabilir. Ama rejime direnen herkesi otomatikman gizli güçler tarafından yönetilen ya da dış mihrakların maaşlı adamı olarak Rus halkına zarar veren vatan hainleri olmakla suçlayan korunaklı Kremlin kalesindeki Nazi-Bolşevik rejimin bizzat kendisi bile tehlikeli tümörleri bertaraf etmek isteyen herkese zımni bir cesaret verebilir.”
Rusya'nın daha fazla batağa sürüklenmesine izin verilmemeli
ABC'ye göre Rusya'da yaşananların uluslararası toplum tarafından kesin olarak mahkum edilmesi gerekiyor:
“Rusya onlarca yıldır batmış olduğu yolsuzluk ve suç batağında yaşamayı hak etmedi. Bu tür suçlar, spotları Putin'in çevresine ve kendisine çeviriyor ve bunların tutumlarının siyasi kültürün kabul edilebilir ölçülerini aşmış olduğunu gösteriyor. ... Muhalefetin tamamının rejimin kendine karşı olanları ve eleştirenleri öldürmekle suçlanması, uluslararası birlikte yaşamın kabul edilebilir bütün sınırlarını aşıyor ve dünyanın geri kalanı tarafından mutlak bir mahkumiyeti hak ediyor.”