Büyük tutuklu takası: Başarı sayılabilir mi?
Soğuk Savaş sona erdiğinden beri Batılı ülkeler ile Rusya arasındaki en büyük tutuklu takası geçtiğimiz hafta gerçekleşti. Rusya ve Belarus, aralarında ABD’li gazeteci Evan Gershkovich, Rus insan hakları savunucusu Oleg Orlov ve muhalif Vladimir Kara-Mursa’nın da bulunduğu 16 kişiyi serbest bıraktı. Rusya’ya teslim edilen on mahkûm içinde ise Tiergarten katili lakabıyla bilinen Vadim Krassikov da var.
Rusya kaybetti, Putin kazandı
Rus siyaset bilimci Abbas Galliamov, Facebook'ta tutuklu takasından sonra neler olabileceğini irdeliyor:
“Bir dolu iyi insan gitti, bir o kadar kötüsü de geldi. Rusya bir kez daha kaybeden tarafta. ... Ancak Putin -Rusya'nın aksine- kazandı. Casuslara ve katillere, onlar için adeta bir baba olduğunu açıkça gösterdi, dolayısıyla ona daha büyük gayretle hizmet edeceklerini bekleyebiliriz. Devlet Başkanı, Rus kitlelere henüz makullük duygusunu tamamen kaybetmediğini ve hâlâ iyi hesaplanmış, rasyonel eylemlerde bulunabileceğini gösterdi. Bu da onları hoşnut ediyor.”
Belaruslular dışarıda bırakıldı
Filozof Gintautas Mažeikis, LRT’de insan yaşamının her zaman aynı kıymette olmadığı analizinde bulunuyor:
“Bir insan kimi zaman üç, on ya da yüz insan edebiliyor. Bir İsrailli rehine birkaç düzine Filistinliden, bir Rus FSB ajanı birkaç demokrasi yanlısı muhalif liderden, tanınmış şahsiyetler sessiz göstericilerden, Amerikalılar ve Ruslar Belaruslulardan daha kıymetli oluyor. ... Arkanızda güçlü bir uluslararası örgüt ya da siyasi hareket varsa, kıymetiniz de artıyor. Dolayısıyla Aleksey Navalnıy’ın yolsuzlukla mücadele vakfı en az üç üyesini serbest bıraktırabilirken, Svetlana Tikhanovskaya liderliğindeki bütün Belarus muhalefetinden kimse özgürlüğüne kavuşamadı.”
Bedeli habercilik oldu
Sydsvenskan, mahkûm takası pahalıya geldi, diyor:
“Sonuçta, Rusya'da haksız yere hapsedilenlerin özgürlüğü daha ağır bastı. İnsan haklarına değer veren liberal demokrasilerin böyle düşünmesi gerekiyordu. Putin ve İranlı Ayetullah Ali Hamaney gibi liderlerin kendi çıkarları için kullanmaya çalıştıkları tam da bu. … Mevzubahis gazeteciler olunca, bu durum bilhassa endişe verici bir hal alıyor. Zira hangi medya kuruluşu, gazetecilerin siyasi pazarlığa alet edilme ve Rus hapishanelerine atılma riski varken muhabirlerini oraya göndermeyi göze alabilir ki? Bu işin sonunda, Rusya ve İran gibi ülkelerde yaşananları haberleştirebilecek gazeteci kalmayacak.”
Hem iyi hem kötü
Echo tarafından alıntılanan Telgram gönderisinde, muhalif siyasetçi Lew Schlosberg’e rahatlamayla karışık endişe de hâkim:
“Bu insanların kurtarılmasını mümkün kılan herkese müteşekkirim. Ancak bu takas, uzlaşmaz taraflar arasındaki işbirliğinin değil, sınırın öte tarafındakilerin rakip yerine düşman ve karşıt olarak görüldüğü Soğuk Savaş dönemi sinizmine geri dönüşün işareti. ... Zaten hüküm giymiş olanlar, soruşturması sürenler ve ne adaletin ne de hukukun söz konusu olduğu yargılamalarla karşı karşıya olanlar başta gelmek üzere esaret altındaki herkes için endişelenmemek elde değil.”
Putin artık başka rehineler alabilir
Frankfurter Allgemeine Zeitung, takası bir hata olarak görüyor:
“Mahkemenin Moskova adına Berlin'de bir Çeçen'i vurduğuna hükmettiği bir katilin serbest bırakılması, her türlü adalet ve hakkaniyet duygusunu yaralıyor. Dahası, bu anlaşma realpolitik açısından da tamamen ölümcül. Rehin alanlarla başa çıkmanın en önemli kuralı olan taleplerini asla karşılamama ilkesi ihlal edildi. Şantaja açık olduğunu gösteren herkes, aynı şantajcı ya da başkaları tarafından şantaja maruz kalmaya devam eder. ... Kremlin'in Batı'da kendisi adına suikast düzenlemeye hazır daha fazla ajan bulması zor olmayacaktır. Ne de olsa artık herkes, Putin'in katillerini yüzüstü bırakmayacağını ve onları eve getirmek için elinden geleni yapacağını biliyor.”
Diyalog mümkün
Tutuklu takası umutlanmak için bir neden olabilir, diyor Corriere della Sera:
“Vladimir Putin’in Wall Street Journal muhabiri Evan Gershkovich ile eski deniz piyadesi Paul Whelan’ın serbest bırakılmasını salık vermesi çok iyi bir haber. ... Muhalif Vladimir Kara-Mursa da özgürlüğüne kavuştu. Bu da çok iyi haber. En başta da mağdurlar için. ... Ama aynı zamanda, bu serbest bırakmalar Kremlin ile Beyaz Saray arasında bir diyalog kanalı tesis edildiğinin net bir kanıtı olan muhteşem ‘tutuklu takası’ kapsamında gerçekleştiği için. ABD medyası, bunun iki ülke ilişkilerinin tarihindeki en büyük ‘kazançlı kadın ve erkek takası’ olduğunu öne sürmekte haklı.”
Sevinç, tiksinti ve şaşkınlık
The Times karmaşık hisler besliyor:
“Verilebilecek ilk tepki, Evan Gershkovich’in çektiği uzun azapların sona ermesinden ötürü duyulan sevinç. ... İkinci tepki, Batılı gazetecileri ve diğer işe yarar rehineleri alay eder gibi katiller, silah tüccarları ve casuslarla değiş tokuş etmek üzere kaçıran zorba bir yönetime duyulan mutlak tiksinti. ... Üçüncü tepki ise, Rusya’yla gerginliğin tavan yaptığı bir dönemde Biden yönetiminin, istismara ve baskılara karşı çıkan ve bunun bedelini de uzun hapis cezalarıyla ödeyen bir dizi cesur Rus’un serbest bırakılması için de sıkı bir müzakere yürütebilmiş olması karşısındaki şaşkınlık.”
Skripal'e ne olduğunu unutmayalım
El Periódico de Catalunya, kurtarılanların güvenliğinden endişeli:
“Rus hapishanelerinden salıverilenlerin başına 2010 yılında yaşananların gelmemesini umalım. O vakitler, daha sonra Büyük Britanya gizli servisi M16 için casusuluk yapmakla suçlanan ve sekiz yıl sonra da zehirlenen [Rus] askeri istihbarat servisinin eski subayı Sergey Skripal de başka bir büyük takasla serbest bırakılmıştı.”