Bulgaristan'daki medya sektörü son derece dağınık bir yapıdadır ve hem ekonomik hem de hukuki belirsizlik koşullarında faaliyet göstermektedir. Güçlü iş çevreleri ve siyasi partilerin baskı ve kontrol girişimleri yaygındır.
Bulgaristan: Tehditler, şiddet ve güvensizlik
Bulgaristan, Sınır Tanımayan Gazeteciler Örgütü'nün Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi'nde 2020'de 111. sıradayken 2023'te önemli bir yükseliş göstererek 71. sıraya yükselse de bu ilerleme, Bulgaristan’da gazetecilerin çalışma koşullarında gerçek ve somut iyileşmelerden kaynaklanmıyor. Aksine, gazetecilere yönelik saldırılar, basın özgürlüğünü koruyacak yasal düzenlemelerin yetersizliği ve medya sektöründeki yolsuzluk iddiaları, basın özgürlüğüyle ilgili ciddi soru işaretleri yaratmaktadır ve ülkenin endeks sıralamasında düşük kalmasının temel nedenlerindendir.
Bunun en somut örneklerinden biri, 2020 yılında evinin önünde fiziksel saldırıya uğrayan NOVA TV'den araştırmacı gazeteci Viktor Nikolayev. Avrupa Gazeteciler Federasyonu (EFJ), 2017'de Başbakan Yardımcısı Valery Simeonov'un, Nikolayev'i canlı yayında yeni askeri uçak alımıyla ilgili sorular sormaya devam etmesi halinde işini kaybedeceği şeklinde tehdit etmesinin ardından endişelerini ifade etmişti. Bu türden saldırılar, Bulgaristan'daki yaygın sindirme ve sansürle birlikte, bir korku ve otosansür atmosferi yaratmakta ve basın özgürlüğünü ciddi şekilde kısıtlamakta.
Bir siyaset aracı olarak medya
Kamuoyu oluşturma gücü bulunan medyanın siyasete olan yakın bağı tartışmasız bir gerçek. Örneğin, Eylül 2023'te eski Başbakan Boyko Borissov'un partisi GERB, beklenmedik bir şekilde bTV haber merkezi müdürü Anton Hekimyan'ı Sofya belediye başkanlığı için aday gösterdi. Hekimyan, öncesinde GERB'e yakın olmak ve partiye yönelik eleştirel haberlerden kaçınmakla suçlanmıştı. Bu durum, medya ve siyaset arasındaki örtülü ilişkilerin derinliğini bir kez daha gözler önüne serdi.
Bulgaristan medyası ve gazetecilerinin durumu, medya finansmanında şeffaflık eksikliği nedeniyle de kötüleşmiştir. Kamu ilanlarının ve AB fonlarının, siyasi yelpazenin her kesiminden medya kuruluşlarına adil ve şeffaf bir şekilde dağıtılmasını sağlayacak açık kurallar mevcut değil.
Dijital medya, nüfusun neredeyse %70'inin artık internete erişimi sayesinde küçük bir umut ışığı olarak yükselişte ve daha eleştirel haberciliğe yöneliyor. Örneğin Bivol.bg haber portalı, veri sızıntılarını kullanarak yolsuzluk üzerine bir araştırma yayınladı.
Bir diğer sorun da ekonomik kriz
Bulgaristan'ın medya ortamında gidişat on yıllardır negatif yönde. Oysa demokratik dönüşümü izleyen son derece politize yıllarda, daha önce benzerine rastlanmamış bir medya çeşitliliği oluşmuştu. Basın özgürlüğünün komünistler tarafından yıllarca (1944-1989) baskı altında tutulmasının ardından bağımsız gazeteciliğe olan talebin son derece yüksek olması, çok sayıda basılı medya organının hayata geçmesine uygun bir zemin hazırlamıştı. Ancak ciddi oranda düşen tirajlar ve reklam gelirleri nedeniyle çoğu gazete kendi maliyetini taşıyabilecek durumda olmadığından, fon sağlayıcılara bağımlı durumda.
Ülkenin ilk bağımsız gazeteleri olan 24 Chasa ve Trud günümüzde de ana akım medya organları kabul edilirken, eskinin komünist basınının ardılı olan günlük Duma gazetesi, günümüzde ancak sönük bir varlık gösterebiliyor. Haftalık Kapital dergisi ile günlük Kapital Daily gazetesi, siyasetin yanı sıra ekonomiyle de ilgilenen eğitimli okurlara yönelik seçkin medya organları kabul ediliyor.
Blog yazarları Facebook’a göç etti
2000’li yılların başında internetin giderek daha fazla önem kazanmasıyla, News.bg ve Dnevnik.bg gibi geniş okuyucu kitlelerine ulaşan çok sayıda çevrimiçi portal ve haber sitesi yayın hayatına atıldı. Bloglar ise günümüzde neredeyse hiç ilgi uyandırmıyor, zira blog yazarlarının çoğu sosyal medyaya göç etmiş durumda. Bunlar yazılarını kendi işlettikleri bloglar yerine genellikle Facebook üzerinden paylaşıyor.
Özel televizyon kanalı Nova Televizija, Bulgar oligark Kiril Domustşiev’e satıldıktan sonra, medyanın, sahipleri tarafından araçsallaştırılması televizyon dünyasına da ulaşmış oldu. Kanalda, 2019 yılında Çek medya grubu PPF’den Kiril Domustşiev’in Adevencia Media Group’a geçmeden hemen önce ciddi bir işten çıkarma dalgası yaşandı. Hükümeti eleştiren haberleri ve sayısız araştırma yazılarıyla bilinen Miroluba Benatova, Genka Şikerova ve Marin Nikolov gibi ünlü araştırmacı gazeteciler gerekçe gösterilmeden işlerini kaybetti. Nova TV, Ocak 2021'den bu yana, merkezi Hollanda'da bulunan ve güneydoğu Avrupa'ya odaklanan bir telekomünikasyon ve medya şirketi olan United Group'a aittir.
Rakip özel televizyon kanalı bTV’nin sahipleri 2000 yılından bu yana yabancılardır. Kanal şu anda altı Avrupa ülkesinde televizyon ve radyo kanalları olan Central European Media Enterprises’ın (CME) bünyesindedir.
BNT1, BNT2 ve BNT HD gibi devlet televizyonlarının hâlâ ciddi bir kamuoyu oluşturma güçleri var, ancak eğlence içerikli uluslararası formatlar dışarda tutulduğunda bu kanalların izleyici oranları özel televizyon kanallarınınkinden düşüktür. Bulgaristan ulusal radyo kanalı ve özel Darik radyosu ağırlıklı olarak sohbet odaklı içerikli ulusal yayınlar gerçekleştiriyor.
Basın Özgürlüğü Endeksi (Sınır Tanımayan Gazeteciler): 71. sıra
Son güncelleme: Ocak 2024
