Hırvatistan: Fiziksel saldırı, siyasi baskı ve yargı baskısı

Hırvatistan 2018-2019’da Sınır Tanımayan Gazeteciler Örgütü’nün basın özgürlüğü sıralamasında beş basamak tırmandı. O zamandan beri 64. sırada, diğer Avrupa ülkelerinin gerisinde yer alıyor. Komşusu Slovenya en azından 34. sırada. Hırvat gazeteciler öncelikle siyasetin baskısına ve iftiralara karşı durmak zorunda.

Zagrebli medya çalışanları kendisini rahatsız eden gazetecilere dava açan devlet radyo ve televizyonu HRT’yi protesto ederken (Mart 2019).

Sınır Tanımayan Gazeteciler Örgütü, muhafazakar hükümetin 2016 yılında iktidara gelmesinden itibaren, hükümete yakın çıkar gruplarının devlet televizyonu HRT’nin editoryal içeriğini ve iç örgütlenmesini doğrudan etkilemeye çalışmasından şikayetçi. HRT televizyonu, çalışanlarına sahip çıkmak bir yana, bünyesindeki usulsüzlüklere parmak basan gazeteciler aleyhine de dava açtı.

Hırvatistan’da basının devlet tarafından kontrolü, özellikle savaş sırasında medyanın özelleştirilmesinin ardından çoğu büyük basın organının ve HRT televizyonunun devlet kurumlarının etkisine, manipülasyonuna ve kontrolüne girdiği 90’lı yıllara kadar uzanıyor.

Korku iklimi ve otosansür

Eleştirel haberciliği bastırmanın bir başka yolu da, hem gerçek hem sanal ortamdaki tehdit ve saldırılar. Öncelikle yolsuzluk, savaş suçları ya da organize suç gibi konuları haber yapan gazeteciler bu tür saldırıların hedefi oluyor.

Medya çalışanları hukuki yollarla da yıldırılmaya çalışıyor: Cumhuriyetin ve sembollerinin, ulusal marşın ve bayrağın rencide edilmesine üç yıla kadar hapis cezası öngören iftira yasası hala yürürlükte. “Küçük düşürme” suçu 2019’da kaldırılmasına rağmen gazetecilere karşı açılan küçük düşürme ve karalama davaları artıyor ve çok yüklü tazminatlar ödeniyor. Yazı işlerinde böylece korku ve otosansür iklimi yaratılıyor. Adalet bakanlığının verilerine göre 2015-2018’de Hırvatistan’da gazetecilere karşı toplam 255 hakaret, küçük düşürme ve karalama davası açıldı. Bu davaların yaklaşık yarısı halen devam ediyor.

2020 yılı başında en azından “Kamu yararına ya da kamu hizmetinde görev yapan birine gözdağı vermek” fiili, ceza yasasına dahil edildi. İçişleri bakanı bu yasayla gazetecilerin de korunacağını söyledi. Yasa bu türden saldırılara beş yıla kadar hapis cezası öngörüyor.

Pazara yabancı medya grupları hakim

Hırvatistan’ın 2000’li yılların başında istikrar kazanıp demokratikleşmesiyle beraber artan sayıda yabancı medya kuruluşu, Hırvat medya kurumlarını satın alarak ülkenin medya pazarına damgasını vurdu. En yüksek tirajlı gazeteler, eski adı Europapress Holding EPH olan Hanza Media (Jutarnji List, Slobodna Dalmacija, Globus) ve Avusturyalı Styria Media Group AG (24 Sata, Večernji List) tarafından yayınlanıyor. Alman Bertelsmann Holding de Hırvatistan’daki kardeş kuruluşu RTL Hrvatska üzerinden üç televizyon kanalına sahip oldu. Nova TV ve Doma TV ise ABD’li United Group’un bünyesinde. Bu küçük devlette medya organlarının belli bir elde toplanması, medya ile devlet aygıtının yanı sıra HDZ ile SDP gibi büyük siyasi partiler arasında basın özgürlüğü açısından tehlikeli olabilecek bir yakınlaşmaya yol açıyor

Büyük medya şirketleri basılı medyadaki zararlarını kısmen de olsa telafi etmeye çalıştıkları çevrimiçi medya pazarında da baskın bir konuma sahip. Özel televizyon kanalları internet portallarında genel haberleri ücretsiz erişime sunarken, günümüzde televizyon içeriklerinin çevrimiçi olarak da izlenebilmesi için ücretli bir modele ağırlık vermeye başladı.

Hükümet Ekim 2016’dan bu yana bağımsız ve alternatif medyayı desteklemekten vazgeçtiği için bu medya kuruluşlarının sahipleri iflasın eşiğine sürüklendi. Ancak forum.tm ve autograf.hr gibi portallar ekonomik darboğaza rağmen bağış ve AB fonlarıyla ayakta kalmayı başardı. index.hr ve telegram.hr gibi daha büyük portallar ise ilanların ve pazarlama faaliyetlerinin sağladığı göreli bağımsızlıkla sayısız skandalı açığa çıkarıp pek çok bakanın istifasına yol açan bir araştırmacı gazetecilik örneği sergilediler.

Basın Özgürlüğü Endeksi ( Sınır Tanımayan Gazeteciler)
64. sıra (2020)

Erişim: Nisan 2020

Medya arama

euro|topics'te Hırvatistan medyası

euro|topics'te Hırvatistan medyası

24 Sata (Günlük Gazete)

Autograf.hr (Blog portalı)

Express (Haftalık gazete)

Forum.tm (Blog portalı)

Globus (Dergi)

Jutarnji list (Günlük Gazete)

Novi list (Günlük Gazete)

Novosti (Haftalık gazete)

Slobodna Dalmacija (Günlük Gazete)

Tportal (Haber portalı)

Večernji list (Günlük Gazete)

Index.hr (Haber portalı)

Telegram.hr (Haber portalı)