Macaristan: Basın özgürlüğünün içi oyuldu

Viktor Orbán, üçte ikilik rahat bir çoğunlukla girdiği dördüncü görev döneminde ülkeyi yönetmeye devam ediyor. Macar medyası üzerindeki baskı da artarak sürüyor. Rusya’nın Ukrayna’ya karşı başlattığı savaştan kaynaklanan ekonomik kriz, sorunları daha da büyütüyor.

Index Genel Yayın Yönetmeni Szabolcs Dull’un görevden alınması sonrasında, Budapeşte’nin merkezinde düzenlenen bir basın özgürlüğü gösterisi.
Index Genel Yayın Yönetmeni Szabolcs Dull’un görevden alınması sonrasında, Budapeşte’nin merkezinde düzenlenen bir basın özgürlüğü gösterisi.
Temmuz 2020’de Korona salgınının tam ortasında, Macaristan’ın en büyük haber portalı Index çalışanlarının yaklaşık yüzde 90’ı eşzamanlı olarak görevlerinden istifa etti. Genel yayın yönetmenlerinin görevden alınması ve editoryal bağımsızlığa yönelik endişeler, böyle tekinsiz bir dönemde onları bu adımı atmaya zorlamıştı.

Genel Yayın Yönetmeni Szabolcs Dull, editoryal süreçleri de etkileyecek bazı reform planları konusunda yönetimle anlaşmazlığa düştüğü için işinden kovulmuştu. Miklós Vaszily’e karşı çıkmıştı. Hükümete yakın medya girişimcisi Vaszily, 2020 başlarında Index’de reklam alanı satışında münhasır haklara sahip CEMP Sales House şirketini satın almıştı. Bu da büyük gazetelerin ve çevrimiçi portalların adım adım hükümetle aynı hizaya çekildiği süreçte vurulan son darbe olmuştu.

Dosttan düşmana ... ve sonra yeniden dosta

2018’daki parlamento seçimlerinden yalnızca bir gün sonra etkili medya patronu Lajos Simicska, köklü muhafazakâr Magyar Nemzet gazetesinin kapatıldığını ilan etmişti. Bu, Orbán’ın yeni seçim zaferinin ardından yaşanan hayal kırıklığının bir ifadesiydi.

Magyar Nemzet ve yine Simicska Holding’in iştiraki olan haber kanalı Hír TV, daha 2015 yılında hükümete yakın çizgiden ayrılacağını açıklamıştı. Bu değişimin sebebi, Orbán ile yıllar süren dostluğun ardından Simicska’nın başbakanla ayrı düşmesiydi. Orbán seçimleri bir kez daha kazandığında, Simicska medya holdingini gözden çıkardı. Magyar Nemzet önce kapatıldı, sonra lisansı hükümete yakın çevrelere geçti ve bunların elinde gazete 2019 yılında hükümete dost bir yayın olarak pazara döndü. Haber kanalı Hír TV de aynı şekilde hükümete yakın çevrelerin eline geçti ve ciddi işten çıkarmalar yaşandı.

Kasım 2018’de hükümete yakın medya şirketlerinin büyük kısmı, yeni kurulan hükümete yakın medya vakfı Közép-Európai Sajtó és Média Alapítvány (Orta Avrupa Basın ve Medya Vakfı KESMA) çatısı altında toplandı. Vakfın üç başlı kuratoryumunda iktidar partisi Fidesz üyesi milletvekili István Bajkai de yer alıyor. Çok daha önceden günlük ve haftalık gazetelerin yanı sıra radyo ve televizyon kuruluşları ve web siteleri satın almış, hükümete yakın bir dizi gazete sahibi, ellerindeki medya portföyünü KESMA Vakfı’na ya bağışladı ya da sattı.

2016 yılında, Macaristan'ın en büyük günlük ulusal gazetesi, sol görüşlü Népszabadság kapatıldı. Editörler sabah saatlerinde kendilerini kapı dışarı edilmiş ve e-posta hesapları bloke edilmiş halde buldular. Gazetenin sahibi, gerekçe olarak çok büyük maddi kayıplar yaşandığını öne sürdü. Çalışanlar ve gözlemciler ise Başbakan Orbán güdümlü bir darbeden söz ettiler.

Yeni medya yasasının 2011 yılında yürürlüğe girmesiyle, Orbán gerek yurtiçi gerekse yurtdışında büyük bir protestoyla karşılaştı. Adı geçen yasa, başka özelliklerinin yanında medyanın daha katı bir denetime tabi tutulmasını öngörüyordu. Yeni kurulan Devlet Medya Denetim Kurumu, Orbán’a sadık yandaşlarla dolduruldu.

Ekonomik baskı artıyor

Devlet radyo ve televizyon kurumu da artık Orbán hükümetinin borazanı haline geldi. Macaristan’da bandrol harcı uygulaması olmadığı ve kamu medya organlarının finansmanı için vergi gelirleri kullanıldığı için, bu yayın organları iktidardaki hükümete bağımlı. Özel medya kuruluşları konusunda hükümet sadece kendine yakın yayınlara ilan veriyor. Böylece nispeten küçük sayılabilecek medya pazarında eşit olmayan koşullara sebep oluyor.

Geçtiğimiz yıllarda 444.hu, Direkt36, Átlátzó, Mérce ya da Válaszonline gibi muhalif ve araştırmacı gazetecilik yapan çevrimiçi portallar, hatta Magyar Hang adında bir de haftalık gazete kuruldu. Eski Index çalışanları, Macaristan’ın en popüler haber portallarından biri haline gelen Telex’i kurdu. Bu yayınların mali imkanları kısıtlı. Macaristan medya sektöründe ödeme duvarına tek tük rastlanmakta.

Artan enerji ve kâğıt maliyetleri, 2022’den bu yana Macaristan’da bağımsız medyanın yaşadığı sıkıntıları artırdı; ancak kriz bu kez hükümet yanlısı medyayı da vuruyordu: 2022 yazında, Magyar Hírlap ya da ekonomi gazetesi Világgazdaság gibi çoğunluğu hükümete yakın birden fazla gazete, basılı yayınlarını durdurdu. Yine hükümet yanlısı haftalık Figyelő gazetesi ve Yeşiller Partili siyasetçi Péter Ungár’ın sahibi olduğu çevrimiçi Azonnali.hu portalı tamamen kapandı.

Gerçekten büyük, bağımsız medya hala 24.hu, Telex.hu ve Hvg.hu internet portallarının yanı sıra RTL Macaristan sayılabilir.

Basın özgürlüğü sıralamasındaki yeri (Sınır Tanımayan Gazeteciler): 72. sıra (2023)

Son güncelleme: Aralık 2022

Medya arama

euro|topics'te Macaristan medyası

Medya arama