Rus medyasına -özellikle de Ukrayna’ya yönelik büyük çaplı saldırı başladığından bu yana- devlet denetimi, katı kurallar ve baskı damgasını vurmuş durumda. Bütün büyük medya kuruluşları ya doğrudan devlete ya da devletle ilişkili oligarklara ve şirketlere ait.
Rusya: Kıyım ve sürgün
Ukrayna’nın geneline karşı başlatılan savaşla birlikte sert sansür kuralları uygulanmaya başladı: “Özel askeri operasyon” hakkında yalnızca resmi kaynaklardan gelen bilgiler doğrultusunda haber yapılabiliyor ve “savaş” sözü anılamıyor. “Yalan haber yaymak” ve “silahlı kuvvetleri itibarsızlaştırmak” suç sayılıyor. Ayrıca onlarca medya kuruluşu ve gazeteci de “yabancı ajan” ilan edilmiş durumda.
Yeni kurallara boyun eğmeyen ve aralarında internetten yayın yapan televizyon kanalı Doschd, genel yayın yönetmenleri DmitriMuratov’un 2021’de Nobel Barış Ödülü aldığı saygın NowajaGaseta gazetesi ve otuz yıldır muhalif görüşlerin dile getirildiği bir forum olarak faaliyet gösteren EchoMoskwy radyo kanalının da bulunduğu çok sayıda büyük medya kuruluşu, 2022 ilkbaharında kapatıldı.
Kapatmaların etkilediği gazetecilerin pek çoğu sürgüne gitmek durumunda kaldı - adı geçen üç medya kuruluşu Berlin (Echo) ve Riga’da (NowajaGasetaEwropa ve Doschd) faaliyetlerine yeniden başladı. Ancak, Aralık 2022’de Rus ordusunu destekledikleri iddiasıyla tetiklenen bir skandalın ardından, Doschd’un Letonya’daki yayın lisansı tekrar iptal edildi.
Yazılı basın Rus medyasında artık marjinal bir olgu haline geldi: Gazete büfeleri tek tek ortadan kayboldu. Devlet yazılı basın alanında, yazı kurullarının kontrolünü Kremlin’e yakın ve devlet erkine bağımlı iş insanlarına devretme stratejisini izledi - 2016/17’de RBK’nin ve 2020’de bir zamanların liberal ve eleştirel ekonomi gazetesi Wedomosti’nin başına gelen de bu oldu.
Kamuoyu oluşturma anlamında televizyon önemli bir işleve sahip. Fiilen bütün televizyon kanalları, haber ve magazin programlarında Kremlin’in pozisyonunu destekliyorlar ve savaşla birlikte propaganda amaçlı söyleşi programlarını yoğunlaştırmış durumdalar. Bağımsız yayıncıların en fazla eğlence programları yayınlamasına izin veriliyor.
Savaş başlamadan önce de sınırlı bir özgürlük alanı sunan internet, artık çok daha katı bir şekilde kontrol ediliyor: Twitter, Instagram, Facebook ve kimi yabancı web siteleri Rusya’da resmen engelliler, ancak yine de VPN sunucuları aracılığıyla erişilebiliyorlar. Sosyal medya kullanıcıları, blog yazarları ve medya kuruluşları, engellenme ve hatta hapse girme riskini almamak için türlü sansür kurallarına sıkı bir şekilde uymak zorunda.
Bütün kısıtlamalara rağmen, bağımsız fikirler ve özgür haberler Rusya’da hâlâ var. Ancak bunlara ulaşabilenler, VPN bağlantıları aracılığıyla ya da YouTube ve Telegram üzerinden İnternet’teki bu bilgilere nasıl erişileceğini bilenler. 2022’de göç eden Rus medya profesyonellerinin pek çoğu, henüz engellenmemiş bu iki platformda yeni kanallar oluşturdular.
Basın özgürlüğü sıralamasındaki yeri (Sınır Tanımayan Gazeteciler):
164. sıra (2023)
Son güncelleme: Aralık 2022