Genetiği değiştirilmiş bebekler: Bilim karanlık yollara mı sapıyor?
Genetiği değiştirilmiş ilk bebeklerin doğumunun arından, Çinli araştırmacı He Jiankui'ya yönelik eleştirilerin ardı arkası kesilmiyor. Avrupa basını özellikle öngörülemeyecek tıbbi risklerden endişe ederken genetik kodların gelir düzeyine bağlı olduğu bir geleceğe karşı da uyarıyor.
Tıbbi başarısı kuşkulu
Britanyalı gen araştırmacısı Joyce Harper eldiario.es'teki yazısında, He Jiankui'nun genetik manipülasyonun risklerini kontrol altına aldığına kuşkuyla bakıyor:
“Buradaki en önemli iki unsur, genetik mozaik tabir edilen, yeni DNA'nın ceninin her hücresinde görülmediği bir bozukluk ve off-target fenomeni: Bu fenomende kalıtsal malzemenin başka kısımları da değişime uğruyor ve bunun nelere sebep olacağı bilinemiyor. Gen değiştirme mutat bir tıbbi uygulama olmadan önce bilim insanlarının öncelikle bu iki sorun için çözüm üretmesi gerekli. ... He Jiankui'nun gerçekten de mozaik ve off-target etkilerini engellemeyi başarıp başarmadığın kontrol edilmesi son derece önemli. Bununla ilgili herhangi bir yayın hazırlamamış olması şaşırtıcı.”
İnsan üzerinde kaygısız deney
NRC Handelsblad'a göre böylesi bir deneyin henüz zamanı gelmemişti:
“He, yaptıklarının tıbbi ve etik sonuçlarının ne olacağını düşünmeye gerek görmeden bu işe girişti. ... Güvenli oldukları garanti edilebildiği takdirde kalıtsal hastalıkların tamirine itiraz edilmezdi. Ama başka yöntemler de var. ... Örneğin, halihazırda uygulanan, sağlıklı ceninlerin seçilmesi gibi. Elbette bunun da dezavantajları olabilir ve gen değiştirme uzun vadede daha etkili olabilir. Ancak buradaki sorun, bunu bilemiyor oluşumuz. ... Bu konuda güvenlik garantisi sağlanamadan böyle deneylerin yapılmasına karşı çıkılmalı.”
İşin ucunda toplumsal bölünme var
24.hu, tıbbi açıdan akılcı müdahaleler ile tıbbi tasarım arasındaki çizginin nerede olduğunu soruyor:
“Kilo almaktan ya da uyku bozukluklarından sorumlu genlerin bertarafını bu ölçek üzerinde nereye yerleştirmek gerekir? Bu konuda konacak kurallara rağmen, gen değişikliği işini abartıp pekala tasarım bebekler üretmeye başlayabiliriz. ... Bu da bir toplumsal soruna dönüşebilir. Bunun pahalı bir tıbbi hizmet olacağı ve sadece belli insanların bu maliyeti karşılayabileceğine kuşku yok. Toplum içindeki uçurumlar büyüyecektir. Nasıl bir ütopya ama: Zenginlerin oğulları ve kızları güzel, akıllı ve sağlıklı olurken yoksul çocukları hastalıklarla ve kısıtlı özelliklerle hayat mücadelesini sürdürmeye devam edecek.”
Tıp etiğinin ihlali
Milano'daki Istituto Clinico Humanitas'ın bilimsel yöneticisi Alberto Mantovani, La Repubblica için kaleme aldığı yazıda açıklamanın hem biçimi hem içeriğini aynı derecede ahlak dışı buluyor:
“Yöntem beni kızdırıyor, çünkü bilimsel topluluğun eleştirel değerlendirmesini gerektiren böylesi önemli bir olay hakkında Youtube üzerinden bilgilendirme yapılmaz. Öte yandan içeriği de bir o kadar rahatsız edici. Öyle ya gerek yaşam tarzımız gerekse cinsel ilişki sırasında korunarak önleyebileceğimiz bir hastalığı önlemek için ceninler üzerinde gen değişikliği yapmanın nasıl bir anlamı olduğu sorusunu sormamız gerekiyor. Söylenenler gerçekse bunu tıp etiğinin ve Hipokrat Yemini'nin ihlali olarak görüyorum. Ümidim Çinli yetkililerin bu konuda uygun önlemleri alacağı yönünde.”
Yaşama saygısı olmayan bir devlet
El Mundo bu deneyin ardında ilgili hekimin mali çıkarlarının yattığını düşünüyor:
“He Jiankui'nin bu deneyden faydalanabilecek çok sayıda biyoteknoloji şirketinin sahibi olduğu düşünüldüğünde, bu gelişmenin sonuçları çok daha ağır hale geliyor. ... Bilim dünyası bu gibi araştırmaları desteklememeli. Yaşama hizmet etmeyen her şey, ahlaki olarak çarpıktır, buna şüphe yok. İnsanlık 20. yüzyılda teknolojiyi ahlaktan ayırmaya başladığında, cehennemi yaratmış oldu. ... Çin ise ne yaşama ne de insan haklarına karşı en ufak bir saygı kırıntısına sahip olmadığını göstermiş oldu.”
Gen değişikliği hemen lanetlenmemeli
İlk tepkisi öfkeye kapılmak olanlar, genetik değişikliğinin getirdiği fırsatları gözden kaçırır, diyor Der Tagesspiegel:
“Evet, bu bir tabunun yıkılması ve ilahiyat açısından bakıldığında yaratılışın ölümü olarak da eleştirilebilir. Ancak bunun karşılığında insanların çektiği acıların dindirilmesi de söz konusuysa, bunun da değerlendirmeye katılması gerekir. Olgunlukla ulaşılmış ahlaki bir yargının farkları değerlendirmesini bekleriz. Genetik değişiklik, evrimin temel unsurlarından biridir ve ezeli ebedi değişmemiş insan döllenmesi düşüncesi yanlıştır. Dehşet uyandıran şey genlerin değiştirilmesi değil, bu işi insanların yapıyor olması. Ancak doğa genlerimizi en uygun hale getirmiş değil, aksi halde kalıtsal hastalıklar olmazdı. Genetik materyali insanın mı doğanın mı daha iyi değiştirebildiği sorusuna nihai bir yanıt vermekse mümkün değil.”