İran halkından benzin zammına protesto
Benzin fiyatlarındaki olağanüstü artışla birlikte İran'da insanlar, geçtiğimiz haftadan bu yana sokağa çıkıyor. Hükümet, akaryakıt fiyatlarını düşük tutan devlet sübvansiyonlarını kaldırma kararı almıştı. Protestoların arkasında yatan nedenler ne?
Ruhani halkın gözünde küçük düşürülmeye çalışılıyor
Tygodnik Powszechny'e göre protestoların perde arkasında Ruhani'nin rakipleri var:
“İran'da şubatta parlamento seçimleri var. Molla rejiminde seçimlerin çok da büyük bir anlamı olmamakla beraber bu seçim bir tür referandum olacak ve mollaların izleyeceği yolu gösterecek. Belki Ruhani'nin düşmanı sarıklı 'şahinlerin' istediği tam da buydu: Seçim öncesinde Ruhani'yi halkın gözünde küçük düşürmek, buna paralel olarak fiyatların artmasını sağlamak ve bundan Ruhani'yi sorumlu tutmak.”
ABD, rejimi zayıflatmak derdinde
Milliyet gazetesi köşe yazarı Verda Özer perde arkasında iplerin ABD'nin elinde olduğunu söylüyor:
“Dolayısıyla, ne Irak ne İran’daki protestolar bu sefer ABD’yi hedef almıyor. Ancak bu, ABD’nin resmin dışında olduğu anlamına elbette gelmiyor! Trump yönetiminin gösterilere destek veren açıklamalar yapması boşuna değil. Tahran’da güvendiğim bir kaynağım, 'Bu bir komplo teorisi değil, ABD iki yıldır buradaki muhalif grupları örgütlemek için planlama yapıyor' diyor. Özellikle Azeri ve Kürt kökenli İranlıların kullanıldığını söylüyor. Amaç ise rejimi devirmek değil, zayıflatmak.Zaten yaptırımların sebebi de bu değil mi?”
Taşralı Devrim Muhafızları direnecek mi?
Gazeteci Yegor Sedov, newsru.com'da alıntılanan bir Facebook paylaşımında, protestoları kentli bir devrim olarak gördüğünü yazıyor:
“Toplumsal ve demografik durum, halkın kazanacağının kesin olduğunu gösteriyor. Şimdi belli olması gereken şey, bunun ne zaman olacağı. ... Günümüz İran'ı, ruhani ve ahlaki adacıklarda yaşamak istemeyen, yaşayamayan kentli bir toplumdan oluşuyor. ... Bu toplumun bam teli ise yoksullaşma. Ama yönetimin içinde taşralı güçler var. ... Yardımcı polisler ve Devrim Muhafızları, efendilerini son ana kadar desteklemeye devam edecek mi? ... Bir kesim mutlaka edecektir. Halihazırdaki durumun nereye varacağını ise, bu kesimin büyüklüğü belirleyecek.”
Benzin konusunda İranlılar'ın şakası yok
İran rejimi yurttaşlarını son derece hassas bir noktasından vurdu, diyor The Economist:
“Kurumlar benzin fiyatlarındaki artışı, fazladan elde edilen gelirin 18 milyon yardıma muhtaç haneye dağıtılacağı açıklamasıyla gerekçelendiriyor. Ancak fiyat artışının enflasyon oranı üzerindeki etkileri, bu yardımı büyük oranda yine ortadan kaldıracaktır. Birçok kişi, artan nakliye maliyetlerinin gıda fiyatlarını arttıracağından endişeli. Enflasyon daha şimdiden yüzde 40'lara dayandı. ... İki yıl önce, hükümetin yumurta zammı yüzünden yapılan gösterilerde en az 20 İranlı hayatını kaybetmişti. Benzin konusu ise çok daha ciddi bir mevzu. İranlılar, düşük benzin fiyatlarını doğuştan gelen bir hak olarak görüyor. İran'da benzin, sudan ucuz.”
ABD yaptırmları ekonominin boğazını sıkıyor
Gazeta Wyborcza'ya göre ülkenin içinde bulunduğu zorlukların sebebi aşikar:
“İran dünyanın en büyük petrol üreticilerinden biri. Ancak Donald Trump'ın, Tahran yönetiminin nükleer anlaşmayı tekrar müzakere etmesini ve bölgedeki nüfuzunu arttırmasını önlemek için getirdiği yaptırımlar yüzünden petrol için müşteri bulmak giderek daha da zorlaşıyor. Yaptırımlar İran ekonomisinin boğazını sıkarken aynı zamanda yatırımcıları ürküttü, enflasyonu arttırdı ve İranlıları yoksulluğa sürükledi.”
İç siyasette hayal kırıklığı için yeterince sebep var
Gazete Duvar'a göre İran'daki protestoların tek sebebi, uluslararası baskı değil:
“Amerikalılar sistemi çökertmeye ayarlı baskı mekanizmasını inanılmaz boyutlara taşısa da ekonominin dışında da sokağa çıkmak için bir sürü neden var. ... Sistemin çizdiği sınırlar dışında muhalefet etmenin bedeli ağır. Kontrol dışına çıkan siyasiler ev hapsinde ya da cezaevinde. Tahran’da Şah döneminden kalma Savak’ın merkezi ‘İşkence Müzesi’ olarak ziyaretçilerini ağırlıyor ama hapishanelerde işkence faslı hiç kapanmadı. ... Amerika ve İsrail gibi bir düşmanınız varsa bütün başarısızlığı ‘yabancı güçlere’ fatura etmek kolay. Kötü yönetim, kifayetsizlik, ehliyetsizlik, yolsuzluk ve istismar sistemin temel sorunu.”
Protestolar rejimi devirmeyecektir
Der Standard'a göre İran halkının protestoları, aydın kesime yardımcı olmayacak:
“Siyasi açıdan bakıldığında bu gerginlikler, görev süresi 2021'e kadar devam eden pragmatik lider Hasan Ruhani'nin yerini şahinlere bırakmasına sebep olabilir. Washington'da İran konusunda sert tutum takınanlar, İran'ın çok sayıda kentinden gelen görüntülere bakarak Tahran'da bir rejim değişikliği hayallerinin gerçekleşmek üzere olduğunu düşünebilir. Ancak büyük bir ihtimalle ... Basra Körfezi'ndeki gerginliği düşürmeye yönelik mevcut girişimlere olumsuz etkileri olacak yeni bir baskıcı dönüşüm gerçekleşecektir.”