China Cables: Dünya olanları görmezden mi gelecek?
Çin Komünist Partisi'ne ait sızdırılmış belgeler, ilk kez Uygurların sistematik olarak denetlendiğini, takibata uğradığını ve tutuklandığını kanıtlıyor. Sızdırılan belgelerde Kuzeydoğu Çin'de bir milyona yakın insanın kamplarda tutulduğu ve burada 'yeniden eğitildiği' ileri sürülüyor. Köşe yazarları Çin'den sızan haberlere uluslararası toplumun nasıl tepki vereceğini merak ediyor.
İnsan hakları pek revaçta değil
Der Nordschleswiger gazetesine konuşan Tehdit Altındaki Halklar Örgütü Başkanı Jan Diedrichsen, son yayınlanan belgelerin de Çin'in uluslararası alanda mahkum edilmesiyle sonuçlanmasını beklemiyor:
“İnsan hakları, uluslararası siyasetteki önemini son yıllarda büyük ölçüde yitirdi. ... ABD, başkanının ağzından, insan haklarının da Çin'le yapılan ticaret görüşmelerinde pazarlık konusu edileceği açıklamasını yaptı. Ekonomi ön planda, insan hakları pek makbul değil! Avrupa Birliği uzun yıllardır sadece kendisiyle (bakınız Brexit) meşgul ve kendi etik standartları ile tahakküm politikaları arasındaki farkı insan hakları için kapatmaktan çok uzak. Bütün dünyadaki otokratlar ve diktatörler Batı'nın bu edilgenliğinden çok memnun.”
Pekin'in yalanları ifşa edilmeli
Le Monde ise Pekin'e nasıl baskı yapılabileceğinin yolunu gösteriyor:
“Çin'in Orwellvari yeni zulüm taşkınlığı, en ağır biçimde mahkum edilmeli. Tutuklananların yurt dışında yaşayan yakınlarının seferber edilmesi, bazılarının serbest bırakılmasını sağladı. Ama Çin hükümeti yabancı delegasyonları, sırf bu iş için inşa edilen model merkezlere davet ederek karşı saldırıya geçti. Bu yalanlar karşısında Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komisyonu'nun bağımsız soruşturma ve Sincan Uygur Özerk Bölgesi'ne erişim taleplerine destek olunmalı.”
Avrupa rahatsızlığını açıkça göstermeli
The Irish Times, AB'nin, Çin'le ilişkilerini geliştirmek için her şeyi kabul etmemesi gerektiği söylüyor:
“Çin'den sızdırılan bilgiler Pekin hükümetinin Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde yaptıklarının bir eğitim ve meslek okulu programı olduğu ve kampların 'yatılı okul kültürüne' sahip olduğu gibi saçma iddialarını çürütüyor. 'China Cables' belgelerinde gün yüzüne çıkan dehşete modern dünyada yer yok. Çin ile ilişkilerimizi, ancak bu vahşeti görmezden gelerek geliştirebileceksek, bu çok yüksek bir bedel olacaktır. İrlanda hükümeti insani erdemlere inanan diğer AB ülkeleriyle işbirliği yapmalı ve rahatsızlığını, Çin rejimine açıkça göstermeli.”
Yeni denetim modelinin test sürümü
El País, Uygurlar'ın Çin tarafından kontrol altında tutulmasıyla ilgili olarak, dünyanın hangi konularda dikkatli olması gerektiğini sıralıyor:
“Pekin yönetiminin, baskıcı bir sistemin inşasında, üstveri [metadata] yorumlaması, cep telefonu uygulamalarının dinlenmesi ya da yüz tanıma aplikasyonları gibi en modern teknolojileri kullanması özellikle endişe verici. Bu model bir kez Uygurlar'da denenip mükemmelleştirilirse bunları, nüfusun kalanına ya da başka ülke halklarına uygulamak çok kolay. Veri iletiminde bir sonraki nesil olarak kabul edilen ve gezegendeki günlük hayatta devrim yaratacak olan 5G teknolojisinde Çin'in öncü olduğunu unutmayalım.”