Rusya: Sansüre karşı medya kendini nasıl savunuyor?
Rusya'da artan devlet baskısı nedeniyle medya denetleme kurumu Roskomnadzor tarafından internette engellenmeyen ve erişmenin tek yolunun bir VPN sunucusu kullanmak olmadığı eleştirel medya platformu yok denecek kadar az. Öte yandan sürgünde yeni medya projeleri geliştiriliyor, Telegram ve YouTube'da haber kanalları kuruluyor. Dünya Basın Özgürlüğü Günü'nde eleştirel sesler yükseliyor.
Sansüre rağmen savaşa savaş demeliyiz
Sürgünde kurulmasından dokuz gün sonra, Novaya Gazeta Europe'un web sitesine erişim Rusya'da engellendi. Genel yayın yönetmenleri Kirill Martynov kararlı:
“'Ukrayna'daki özel askeri operasyon' diye yazmıyoruz, çünkü söz konusu olan bir savaş. Savaşa dair mümkün olduğunca yüksek sesle konuşmalı ve mümkün olduğunca çok yazmalısınız. Savcıya ve sansürcülere, Novaya Gazeta Europe'un AB topraklarında kurulduğu ve Avrupa basın özgürlüğü yasalarına tabi olduğu söylenmeli. Rusya Federasyonu'nun hukukun yerini alan ve işimize yasak getiren görüşleri bizim eylemlerimizi etkilemez. ... Rusya'nın başlattığı korkunç savaşa dair gerçekler, ülkemizdeki tüm yurttaşlarımıza ulaşacak.”
Eleştiri satır aralarında sürüyor
The Insider, Sovyet dönemi koşullarıyla paralellikler görüyor:
“Bir yandan, gerçekten totaliter, militarist ve insanlık dışı propaganda forumları havuzu büyüyecek (daha önce balıkçılık veya şiir sanatı üzerine yazmış olsalar dahi). Öte yandan, karşı tarafın -savaş karşıtı muhaliflerin- dinleyenlere görüşlerini gözlerini kırpıştırarak ve dolaylı yollardan ifade etmesi beklenecek (buna dair Sovyet ve Çarlık dönemlerinden çok sayıda deneyim mevcut). ... 1990'lardan 2010'lara kadar süren göreceli ifade özgürlüğü, Rus gazetecilik tarihinde daha çok yerel bir anormallik olarak görülür. Satır aralarına yazma, bunları okuma ve sansürden hep bir adım önde olma becerisinin kazanılması yüzyıllar sürmüştür.”
Sahte haberler ülke dışında da etkili oluyor
Corriere del Ticino, propagandanın yıllardır sürdüğünden yakınıyor:
“Rusya’da Putin, ülkesinin büyümesini istemeyen ‘kötü’ Batı anlatısını hiçbir engelle karşılaşmadan yayabilmek için bağımsız basını maalesef yıllar önce susturdu. Propaganda amaçlı kullanımı giderek artan sosyal medya ise bağımsız medyanın gösterdiği ‘nahoş’ hakikatleri gizlemek isteyenlerin elindeki bir başka silah. Sahte haberler interneti ele geçirmiş durumda ve istilacıyı kahramana dönüştürüyor. Ne yazık ki buna inananlar yalnızca Ruslar değil.”