Baltık ülkeleri Rus enerji şebekesinden ayrıldı
Hazırlıkları uzun zamandır süren ve teknik bakımdan karmaşık bir adım bu hafta sonu nihayet sorunsuz şekilde atıldı: Estonya, Letonya ve Litvanya, BRELL şebekesi olarak adlandırılan eski Sovyet elektrik sisteminin son bağlantısını cumartesi günü kesti ve elektrik şebekelerini Avrupa’nın geri kalanıyla senkronize etti. Yorumcular, tarihi olarak nitelendirdikleri gelişmenin bazı yeni zorlukları da beraberinde getireceğini vurguluyorlar.
Tarihi bir dönüm noktası
France Inter köşe yazarı Pierre Haski, söz konusu adımı önemli bir egemenlik işareti şeklinde değerlendiriyor:
“Üç Baltık ülkesi, Avrupa şebekesine bağlanarak Sovyetler Birliği'ne ve ardından Rusya'ya sırtlarını dönerek başladıkları tarihi dönüşümü tamamlıyor. Ukrayna ve küçük Moldova Cumhuriyeti de enerji tedariklerini AB'ye yönlendirdi, zira eski 'büyük ağabey' Rusya, bir kez daha tehdit haline geldi. Avrupa, fazla dikkat çekmeden kendini yeniden inşa ediyor ve giderek daha fazla bütünleşiyor. Bu, Putin’in Ukrayna’yı işgal etme yönündeki vahim kararının sonuçlarından biri - ve Rusya için acı bir kayıp.”
Avrupa’nın birlik ve dayanışmasının başarısı
Enerji uzmanları Maciej Jakubik ve Susanne Nies, Rzeczpospolita’da ayrılmayı iki bakımdan olumlu buluyor:
“[Avrupa’nın bağlantı sistemiyle] senkronizasyona giden yol uzun ve zorluydu, ancak faydaları da büyük olacak. Baltık devletlerinin dış manipülasyonlardan uzak gelişmesini sağlayacak, enerji güvenliğine ve bağımsızlığa doğru atılmış tarihi bir adım bu. Öte yandan, Avrupa’nın birlik ve dayanışmasının gücünü göstermek suretiyle güvenli, birbirine bağlı ve dirençli bir Avrupa enerji piyasasına yönelik daha kapsamlı vizyonu da pekiştirir nitelikte.”
Fiyatlar arttı - en azından şimdilik
Neatkarīgā, ilk etkilerin Letonyalılar için olumsuz olduğuna dikkat çekiyor:
“Baltık devletleri ile Polonya’nın elektrik aktarım sistemlerinin sorunsuz bir şekilde birbirine bağlanmasıyla, dün kutlama vesilesi olan durum artık gündelik yaşamın bir parçasına döndü. Gelişme Letonya’daki bir elektrik tedarikçisinden gelen bildirime şöyle yansıdı: ‘Ödemeniz gereken tutarı yeniden hesapladık. Şubat ayı itibarıyla ayda 22,06 avro.’ Ocakta ise bu rakam 17,68 avro idi. … Özetle: Pazar günü Letonya’da hayatımıza elektrik fiyatlarını artıran bir başka faktör daha girerken, fiyat düşüren faktörler yalnızca vaatten ibaretler.”
Neyse ki zorunda kalındı
IQ, Litvanya aynı zamanda enerji üretiminin yapısını da temelden değiştiriyor, diyor:
“Şimdi önümüzde daha büyük bir hedefimiz var: Yenilenebilir kaynaklardan sağlanan elektrik fazlasını ihraç edebilecek altyapılar kurarak, Litvanya'yı elektrik ithalatçısından bölgenin güçlü bir enerji üreticisine dönüştürmek. ... Bu, yakın zamana değin fosil yakıtlardan mahrum bir ülke için ütopik bir fikir gibiydi. Ancak Ukrayna'daki savaş, belki de nihayetinde cesur adımlar atmamızı ve daha da önemlisi bu adımları kararlılıkla uygulamamızı sağlayacak itici gücü ortaya çıkardı. Yenilenebilir enerjilerin payı hızla artıyor. ... 2023 itibarıyla ülkenin elektriğinin yaklaşık %50’si halihazırda iç üretimle karşılanıyordu ve güneş ile rüzgâr enerjisinin enerji karışımındaki payı hızla yükselmeyi sürdürüyor.”
Bağımlılıklar daha bitmedi
Eesti Päevaleht gelişmeden memnunsa da başka tedbirler daha alınmasını istiyor:
“Elektrik şebekesinden ayrılma Estonya’nın en büyük enerji sorununun çözümünün yalnızca bir aşaması. Hâlâ kapasitemiz düşük, fiyatlarımız yüksek, Estlink 2 çalışmıyor. ... Estonya’nın artan enerji ihtiyacını sadece rüzgârlı günlerde değil, gerektiğinde de kendimiz karşılayabilecek duruma geldiğimizde içimiz rahatlayabilir. Ayrıca, enerji fiyatlarımızın da İskandinav ülkeleriyle rekabet edebilecek düzeyde olması şart - mesela 12 Şubat’ta Estonya’daki ortalama elektrik fiyatı, Finlandiya’dakinden dört buçuk kat daha yüksek. Son olarak, Rus gölge filosunun saldırılarına karşı da dayanıklı, yeterince güçlü ve işlevsel dış bağlantılara ihtiyacımız var.”
Moskova'nın yarattığı risk faktörü ortadan kaldırılmalı
Gazeta Wyborcza, ayrılmanın neden gerekli olduğunu şöyle açıklıyor:
“Baltık devletlerinin elektrik şebekeleri halihazırda Sovyet döneminde oluşturulan ve şimdi de Rusya’dan yönetilen bir sistemin parçası konumunda. Bu da Baltık devletleri için jeopolitik ve enerji politikaları bakımından riskler doğuruyor. ... Elektrik frekansındaki aksaklıklar genelde ampullerin titremesi olarak anlaşılıyor. Ancak bunlar, elektrikli cihazların yavaşlaması ya da aşırı ısınması gibi daha büyük sorunlara sebep oluyor. Baltık devletleri ayrıca, Rus şebekesindeki olası kesintilerden de etkileniyor. Ukrayna’ya saldırmadan çok önce dahi Moskova’nın Baltık devletlerinin enerji bağlantılarında yaşanan arızaları giderme işini pek aceleye getirmediği oluyordu.”
Kaliningrad enerji adasına dönüyor
LA.LV kararı destekliyor:
“Evet, senkronizasyon değişikliğinin elektrik kesintilerine ve aktarımda maliyet artışına yol açabileceği endişeleri var. Ancak Sovyetler Birliği’nden ayrılıp Batı toplumuna katılmaya karar verdiğimizden bu yana böyle tehlikelerle çok karşılaştık! ... Rusya için daha da acı olan bir şey var, o da Baltık devletlerinin Rusya’nın Ukrayna’ya açtığı savaş ve diğer komşularını tehdit etmesi yüzünden Kaliningrad bölgesinin elektrik sisteminden tamamen ayrılmaya karar vermiş olması. ... Bunun sonucunda da Kaliningrad bölgesi halihazırda bir tür enerji izolasyonu içinde. Frekans dalgalanmalarıyla, elektrik kesintisi ve fazlalığıyla kendisi başa çıkmak zorunda olan bir adaya dönüyor.”
Son pranga da kırılıyor
Enerji uzmanı Valdemar Fiodorovič, IQ'da şöyle yazıyor:
“Litvanya ve diğer Baltık devletleri açısından tarihi bir an bu: Sovyet enerji şebekesi BRELL'den ayrılma. … Bu hamlenin büyük elektrik kesintilerine veya fiyat artışlarına yol açabileceğine dair -genellikle düşman güçler tarafından yayılan- söylentiler dolaşıyor. Ancak çoğu tüketici için neredeyse her şey aynı kalacak. … BRELL bağlantısı, yıllarca Rusya'nın enerji şantajında kullandığı bir pranga niteliğindeydi - tıpkı petrol ve doğalgaz tedarikinde olduğu gibi. Bu kaynaklara bağımlılık büyük ölçüde aşılmış olsa da, elektrik bağlantısı Litvanya'nın enerji sistemini tam anlamıyla kontrol etmesini engelleyen son zorluklardan biri olmaya sürdürüyordu.”
Göze çarpmayacağını umduğumuz büyük bir adım
Estonya şebeke tedarikçisi Elering'in CEO'su Kalle Kilk, Maaleht'te şöyle diyor:
“Her şey planlandığı gibi ilerlerse göze çarpmayacak; ancak bu adım, [1992'de rublenin yerini alan ve ardından 2011'de yerini avroya bırakan] kronun tedavüle girmesiyle veya AB üyeliğiyle kıyaslanabilecek denli önemli bir adım. Uzun süredir hazırlıkları süren bu hamleyle jeopolitik riskler azaltılıyor ve elektrik şebekesi ile piyasa üzerindeki mevcut Rusya etkisi tamamen ortadan kalkıyor. ... Rusya'nın elektrik şebekesinden ayrılmaya on yıllardır, özellikle de 2018-2019'dan bu yana yoğun şekilde hazırlanıyorduk. Elektrik şebekemizi güçlendirmek amacıyla AB fonlarıyla yüz milyonlarca avro yatırım yaptık.”