Romanya: “Sessizliğin bedelini” kim ödüyor?

Basite alma, görmezden gelme, önemsememe - recorder.ro araştırmacı gazetecilik portalının muhabirleri geçtiğimiz yıl medya şirketlerinin siyasi partilerden para aldığını ortaya çıkardığında, Romanya’nın önde gelen gazeteci ve yayıncılarının verdiği tepkiler bunlardı.

Romanya Cumhurbaşkanı Klaus Iohannis, yeniden seçilmesinin ardından (10 Kasım 2012).

Ülkenin iktidarı paylaşan en büyük iki partisi Sosyal Demokrat PSD ile milliyetçi-liberal PNL’nin, yıllardır Rumen medya şirketlerine para ödemek için kullandıkları reklam ajansları ağını araştıran çalışma “Sessizliğin Bedeli” adını taşıyordu. Bu şirketler, aldıkları paralar karşılığında hükümeti eleştiren haberler yapmaktan imtina ediyordu.

Sessizliğin bedeli yüksekti: Expert Forum adlı sivil toplum kuruluşunun hesaplarına göre, yalnızca 2020 yılında 18 milyon avro tutarında ödeme yapılmıştı.

Yolsuzluk ve otosansür

Romanya’da halkın yalnızca yüzde 27’si Rumen medyasını güvenilir buluyor. Ancak bu güven kaybı salt Expert Forum’un yaptığı yayınlardan kaynaklanmıyor, uzun bir zaman dilimine yayılmış gözüküyor. Okuyucular, dinleyiciler ve televizyon izleyicileri, yazı işleri üzerindeki etkinin bir hayli farkında.

Özel televizyon ve radyo kanallarının pek çoğu, medya holdinglerini yasa koyucular üzerinde baskı oluşturmak ya da ticarette rekabet avantajı elde etmek amacıyla kullanan tartışmalı girişimcilere ait. Aralarından bazıları da zimmete para geçirme, yolsuzluk ya da vergi kaçırma gibi suçlardan soruşturma geçirmiş durumda ya da halihazırda geçirmekte. Bunlardan ötürü hapis yatmış olanlar da var.

Birçok gazeteci, finansörlerinin kendi çıkarlarına odaklı politikalarına ses çıkarmayı bırakmış gözüküyor. Yıllar içinde otosansür uygulamayı öğrenmiş olmalılar, diye yazmıştı gazeteci Sabina Fati 2022’de Deutsche Welle’nin blog portalında. Kendilerini hakikat arayışına adayanları ise kimi hükümet üyelerinin intihallerini kanıtlayan gazeteci Emilia Șercan’ın başına gelen sindirme ve karalama kampanyaları bekliyor.

Dolayısıyla, kamu medyasında çalışan gazeteciler ve yöneticiler siyasi baskıya açıkça karşı çıkmaya korkuyor ve bu yüzden de bağımsız habercilik misyonlarında başarısız oluyorlar.

Televizyon sektörü için adeta bir cennet

Televizyon Romanya’da en sevilen mecra ve başta Pro TV, Antena 1 ve Digi 24 gelmek üzere ülkede 550’den fazla kanal bulunuyor. En popüler radyo istasyonları arasında Radio Europa FM ve Radio România var ve dinleyiciler anketlerde en güvendikleri radyo istasyonları olarak yine bunları gösteriyor. Partilerden akan yardımlar haricinde televizyon sektörü reklam ekonomisinden iyi gelirler elde etmeyi sürdürürken, yazılı basın serbest düşüşte. Libertatea ve Adevărul gibi günlük gazeteler, en yüksek tirajlı bulvar gazetesi Click, spor gazetesi Gazeta Sporturilor ve ekonomi gazetesi Ziarul Fianciar dahil olmak üzere, bütün yazılı basında tirajlar yıllardır dramatik bir şekilde düşüyor. Yalnızca genelde ücretsiz olan çevrimiçi versiyonları sayesinde medya sektörü ve reklam ekonomisindeki varlıklarını sürdürebiliyorlar.

recorder.ro, g4media.ro ya da riseproject.ro gibi bağımsız medya kuruluşları, araştırmacı gazetecilik faaliyetlerinde bulunuyorlar. Onlar da bağışlar ve reklam gelirleriyle ayakta kalmaya çalışıyorlar. İktidar partilerinden ödeme almayı kategorik olarak reddediyorlar.

Basın Özgürlüğü Endeksi (Sınır Tanımayan Gazeteciler): 56. sıra (2022)

Son güncelleme: Nisan 2023

Medya arama